Het 1000 Woningenplan

Doordat er tijdens de Tweede Wereldoorlog nauwelijks wordt gebouwd en na de bevrijding de nadruk eerst ligt op herstel, is de woningnood eind jaren veertig groot. Elke gemeente krijgt van het Rijk jaarlijks te horen hoeveel er maximaal mag worden gebouwd, het zogeheten woningcontingent. Het ministerie van Wederopbouw bepaalt dat in geval van zogeheten ‘systeembouw’ het woningcontingent mag worden verdubbeld.

Naar voorbeeld van de gemeente Bussum komt de burgemeester van Ulrum, Huib Ottevanger, op het idee van het 1000 Woningenplan. Hij laat het architectenbureau Kuiler & Drewes een ontwerp maken en benadert andere Groninger gemeenten met de vraag of zij mee willen doen. Aanvankelijk zijn er dertig partners, maar later komt de gemeente Beerta daar nog bij.

In maart 1950 presenteert Ottevanger het 1000 Woningenplan. Uiteraard krijgt Ulrum de primeur. Op 28 augustus 1950 begint daar de bouw van het eerste blok. Op 8 mei 1952 komt minister In ’t Veld naar Hoogkerk voor de opening van de duizendste woning. In de meeste gemeenten wordt in het eerste blok een door de Groningse keramist Anno Smith ontworpen tegeltableau geplaatst.

De architecten

De gereformeerde architect Lucas Drewes (1870-1969) is al op leeftijd als hij door Ottevanger wordt benaderd voor het 1000 Woningenplan. Jan Kuiler (1883-1967) heeft zich al helemaal teruggetrokken uit het bureau en de dagelijkse leiding ligt bij de jonge architecten Jan Adam Por (1921-1967) en Pieter Mient Hoekstra (1922-2010). De eerste leidt de hoofdvestiging in Groningen, de tweede de vestiging in Appingedam. Por lijkt de hoofdverantwoordelijke voor het ontwerp van de woning van het 1000 Woningenplan.

De woningen krijgen als beeldmerk in het algemeen (er zijn enkele uitzonderingen) drie betonblokjes boven de voordeur, symboliserend de drie nullen van het getal duizend. Voor arbeiderswoningen gelden ze voor die tijd als luxe. Met name de aanwezigheid van een douche op de verdieping, die warm water krijgt uit de geiser in de keuken, is bijzonder. Verder heeft elke woning een ruime schuur en is er achter het huis een ‘afgesloten woonhof’ met ruimte voor ‘een flinke moestuin’.

Van de oorspronkelijk 1165 woningen zijn er de laatste jaren vele gesloopt. Er zijn momenteel nog ruim driehonderd over, waarvan die in Hoogkerk onherkenbaar zijn verbouwd en die in Oosterhogebrug tot gemeentelijk monument zijn verklaard. De expositie is van donderdag tm zondag, van 19 september tm 15 november in het voormalig raadhuis van Usquert, het zogeheten Berlagehuis.