Likeur en bier

Op de plek van de huidige Grote Kromme Elleboog 16 en 18 wordt al in de eerste helft van de negentiende eeuw likeur gestookt. De panden zijn dan in handen van Ubbo Jans Doornbos. De weduwe van zijn zoon en opvolger Albert verkoopt de twee panden in 1889. Nummer 16 wordt gekocht door Hero Jan Hooghoudt, die daar zijn bedrijf begint (zie de Beno's Stad hiernaast). Nummer 18 wordt gekocht door wijnhandelaar Douwe van der Werp Janssen. Terwijl een deel van dat grote pand nog likeurstokerij van Doornbos blijft.

Na het overlijden van Hero Jan in 1898 zet zijn weduwe de zaak met succes voort. In 1920 is het pand, ondanks enkele uitbreidingen, te klein geworden en besluit ze te verhuizen naar de Nieuwe Ebbingestraat. Bij de verkoop stelt ze als voorwaarde dat de nieuwe eigenaar nog vijf jaar Hooghoudt producten verkoopt en niet voor zichzelf iets vergelijkbaars begint. En zo komt de koper, levensverzekeringsinspecteur Hermannus van Erp, in dranken terecht. Ook nu is nummer 16 nog Van Erp, maar nummer 18 raakt in de loop van de jaren twintig van de drank af.

Likeur wordt er al heel lang niet meer gestookt in de Ellebogenbuurt, maar in 2011 beginnen Wim en Jaap Lindeman in het oude pand van drukkerij Oppenheim aan de Turftorenstraat wel bier te brouwen. Zij noemen hun brouwerij De Kromme Jat, wat de oude naam van de Kromme Elleboog is. Door het succes moet spoedig een 'nevenlocatie' worden gezocht en zo komt het bier van de brouwerij nu van de Sontweg.

Wolthoorn & Co

Bij het 65-jarig bestaan van het oudste café van de buurt verschijnt een boek met de alleszeggende titel Wolthoorn & Co 1923-1988. Hierin staat onder andere te lezen dat twee Amsterdamse brouwerijen Turftorenstraat 6 in 1922 kopen en er het volgende jaar café-hotel-restaurant Het Bierhuis wordt geopend. In 1950 besluit eigenaar Arend J. van der Kamp het hotel te sluiten en het resterende café te verpachten. Vijf jaar later is Hendrik Johannes Wolthoorn al de derde pachter en wordt de naam Café Wolthoorn.

Na het overlijden van Wolthoorn in 1970 wordt het onder een volgende pachter Topos. Na drie jaar volgt Auke Hylkema die teruggrijpt naar de oude naam en er Café de Wolthoorn van maakt. Van 1977 tot 1980 is hij tevens eigenaar van het pand. In laatstgenoemd jaar verkoopt Hylkema Turftorenstraat 6 aan Jacobus Klaas (‘Koos’) Huizenga en wordt de naam Wolthoorn & Co. Na tweeënhalf jaar verkoopt die het al aan de Hongaar Lacko Benedek, maar de sfeer blijft. En die verandert ook niet na 1991, als Herman Ensing het café koopt van Benedek, en na 2003 als diens zonen Arnold en Jeroen het overnemen.

Alto

Het niet meer bestaande Kleine Kromme Elleboog 3 is vanaf circa 1925 een café, waar van ’27 tot in de oorlog het echtpaar De Vries-Bakema de scepter zwaait. Ernaast, op nummer 5, begint kellner Johannes Wilhelm van Loon in 1930 een café, als fruit- en vishandelaar Rense Boomsma de benedenwoning verruilt voor de bovenwoning. Hij heeft echter relatieperikelen en vertrekt in 1931 naar zijn geboorteplaats Den Haag. Het café wordt in 1932 voortgezet door Johannes Brian. In de oorlog neemt het echtpaar Noor-Folkers het over en geeft er de naam de Twai Poaltjes aan. Hindrik Noor sterft als dwangarbeider in het Duitse Ulm, maar zijn weduwe zet het café tot 1953 voort.

Enige jaren zijn L. Wiersma en daarna G.P. Rosema de uitbaters van de Twai Poaltjes en vanaf 1959 mevrouw W. Prins-Meijer. In februari 1972 wordt het pand publiek verkocht en op 28 juli van dat jaar opent er de Arizona-Bar. Drie jaar later is er alweer een publieke verkoping. De nieuwe naam wordt In de(n) Kromme(n) Elleboog, later alleen nog De Kromme. In augustus 1991 openen vijf (ex-)studenten er het Paard van Troje en in maart 2012 begint horecaveteraan Hugo Beukema in Kleine Kromme Elleboog 5 jazzcafé Alto.

Soestdijk

In Grote Kromme Elleboog 4 en 6 zitten in 1960 nog respectievelijk een rijwielhersteller en een kruidenier. Eind 1960 opent op nummer 6 de Flamengo Bar en in augustus 1961 ernaast Chinees-Indisch restaurant Chekiang. Spoedig veranderen de namen in Flamingo Bar en restaurant Kota Radja. Begin jaren tachtig wordt in nummer 4 café-brasserie Het Wapen van Brussel geopend. Na aankoop door Jan Bas van Aalderen wordt het in augustus 2001 De Groene Draeck en inmiddels is het samengevoegd met het naastgelegen Soestdijk.

In Grote Kromme Elleboog 6 wordt op 2 november 1972, als opvolger van de Flamingo Bar, het bruine studentencafé ’t Winkeltje geopend. Ondanks een grote brand op 27 mei 1976 blijft het tot in de jaren tachtig bestaan. Ewald Anches runt er van 1986 tot voorjaar 1992 restaurant All Nation en dan opent Herman Ensing Soestdijk met onder het eerste personeel de prinsen Maurits en Bernhard jr. en de latere echtgenote van de eerste, Marilène. Jan Bas van Aalderen is vanaf 1995 manager van het diner-café en twee jaar later wordt hij de eigenaar.

Café Mulder

Grote Kromme Elleboog 22 is vanaf circa 1900 eigendom van de joodse taxateur, antiquair Levij Joseph (‘Louis’) van Gelder. Vanaf begin november 1927 handelt W.G. Bredewold er onder de bedrijfsnaam De Salamander in onder andere ‘Hygiënische Gummi-Artikelen voor Dames en Heeren’. In april 1932 neemt Dago Wallage de zaak over. ‘Niet goed, geld terug’ is zijn slogan. Hij, zijn echtgenote en hun drie dochters worden in 1943 in het concentratiekamp Auschwitz om het leven gebracht. Na de oorlog wordt de zaak onder dezelfde naam door anderen voortgezet.

Eind 1974 wordt er een sexclub gevestigd. In 1978 sluit de club die dan inmiddels de naam Pussy Cat draagt. Ongeveer een jaar, tot december 1979, is het semi-jazz café De Babbelaar. In 1980 wordt het The Wish en in 1983 kunstenaarscafé De Verbeelding. In 1986 gaat het Café Mulder heten. Ewoud van Eck werkt er meer dan twintig jaar en vanaf 1 januari 2010 zwaaien Floris Brummel en Larissa van Duuren de scepter in Mulder (tot najaar 2020).

Pintelier

In 1978 neemt een woongemeenschap het oude schoolgebouw Kleine Kromme Elleboog 9 in gebruik en in augustus 1980 opent Het Lokaal, een ‘dagkafeetje’ annex expositieruimte. In juli 1991 neemt Edzer Veenstra, die voordien café Edzers (zie hieronder) in de Turftorenstraat heeft, het over en opent er Café Puccini. Maar ook dat verkoopt hij na enkele jaren weer, waarna Kleine Kromme Elleboog 9 een tijdje leeg staat. In augustus 1997 opent in het pand het eerste Belgische café van de stad: De Pintelier, met als eigenaar Eric Harder.

De Keyzer

In 1984 wordt Turftorenstraat 4 van atelier van Olga Wiese verbouwd tot horecaruimte. Het eerste café dat er opent is De Hooge Zweef. Na enkele jaren koopt Edzer Veenstra het café en noemt het Edzers. Erg lang duurt dit niet, want hij doet het pand eind 1990 alweer van de hand. De naam verandert niet direct, maar eind 1991 opent in het pand Klein Vlaanderen. Ook deze naam beklijft niet, want in april 1992 wordt het De Keyzer. In 1993 wordt Paul Ruys de uitbater en vijf jaar later wordt hij ook eigenaar van het pand.

De Uurwerker

Een brand blijkt uiteindelijk de oorzaak van de uitbreiding van het horecagebied van de Ellebogen. De brand woedt in de nacht van 14 op 15 september 1981 in de tot studentenhuis verbouwde voormalige ‘electrische drukkerij’ van Oppenheim aan de Uurwerkersgang. In opdracht van de Stichting Studentenhuisvesting wordt een nieuwbouwplan gemaakt waarbij meer oude bebouwing, waaronder ‘Ons Pand’ van de PvdA aan de Kleine Kromme Elleboog, plaats moet maken. Het duurt tot 1986 voor de nieuwbouw kan beginnen en het volgende jaar is het complex klaar.

In de nieuwbouw opent in het najaar van 1993 eetcafé De Klapper en begin maart 1994 vestigt zich aan de Uurwerkersgang ook het Academisch kwartiertje. De verkoop in 2008 door Harrie de Vries van De Klapper zet een nieuwe ontwikkeling in. De nieuwe eigenaar, projectontwikkelaar Beauvast van Wijnand van Smeden, bezit ook het zogeheten Blue Moonpand aan de Urwerkersgang, de oude Volksleesbibliotheek en een klein hoekpandje. Het laatste wordt gesloopt en de andere panden ondergaan een ingrijpende verbouwing. In augustus 2013 is alles klaar en opent er De Uurwerker.

Beno Hofman