Glijden over het ijs – schaatsen – ontstaat vele eeuwen geleden uit praktisch oogpunt. In gebieden waar het vervoer over water tot in de negentiende eeuw vaak gemakkelijker is dan over land, ligt het voor de hand dat dit bij vorst niet anders wordt. Glijden op botten of ‘glissen’ gebeurt overal in Europa, maar metalen schaatsen zijn waarschijnlijk een Nederlandse uitvinding. Al eeuwen worden er in strenge winters toertochten gehouden en de oudste beschrijving van een wedstrijd op de gebruikelijke ‘kortebaan’ dateert uit 1740. Groningen is er ook vroeg bij waar het vrouwenschaatsen betreft. In 1809 vindt voor het eerst een ‘wedloop op schaatsen tussen meisjes‘ plaats. 

De oprichting

Het ontstaan van sportverenigingen is een maatschappelijk verschijnsel dat zich in de loop van de 19e eeuw voordoet. IJsclubs behoren bij de eerste verenigingen die ontstaan. Een belangrijke ontstaansreden is het voorkomen van bedelen en chantage door baanvegers. Het initiatief tot de oprichting van de ‘IJsvereeniging Groningen’ wordt genomen door twee heren die elkaar kennen uit de doopsgezinde gemeente, Jacob Hesselink en Jan Juchter. De betrokkenheid van de eerste zou samen kunnen hangen met het feit dat zijn vader vier jaar daarvoor in het Noord-Willemskanaal is verdronken bij het redden van drie in een wak gereden personen. Hesselink en Juchter hangen intekenlijsten op in sociëteiten en houden op 4 november 1862 een 1e ‘vergadering der leden’. Op de 10e is de eerste bestuursvergadering en worden genoemde heren president en penningmeester van de IJVG.

De ijsbaan

De eerste decennia is er geen ‘echte’ ijsbaan en is de ijsvereniging aangewezen op de vestinggracht rond de stad, om te beginnen de Spinhuisgracht  op de plek van het huidige Noorderplantsoen. In 1883 heeft de IJVG voor het eerst een echte baan, op de plek van de huidige Rijnstraat. De beste IJVG’er uit de begintijd is een neef van de oprichter, Abraham Hesselink. In 1887 schrijft de Leeuwarder Courant over hem: ‘Middelmatig van grootte, doch zwaar gebouwd en sterk gespierd, staat de 20-jarige jongeling als een furie op de lijn’. Jaap Eden is de bekendste Groninger schaatser, al groeit hij op bij zijn grootmoeder in Santpoort. Op 11 januari 1893 rijdt hij op een 800-meter baan op het Paterswoldsemeer een wereldrecord op de 1500 meter: 2.35. Drie jaar later verhuist de IJVG naar een nieuwe baan aan de Hoornsedijk. Op dezelfde plek krijgt Groningen in 1970 een kunstijsbaan en –hal. Dit blijft tot de verhuizing naar Kardinge in 1993, dé locatie voor schaatsminnend Groningen.

Beno Hofman